Migracje to zjawisko, występujące na całym świecie. Tym razem chcielibyśmy się skupić na polskim wątku tego fenomenu. Według niektórych osób Polskę można zaliczyć do kraju emigrantów. Lecz co to oznacza? Jak wygląda historia polskiej migracji? Jakie stanowisko przedstawiają władze naszego państwa wobec kryzysów migracyjnych?  O tym wszystkim dowiecie się z tego Bryka Maturalnego. 

W jednym z poprzednich Bryków Maturalnych przybliżyliśmy Wam temat dotyczący migracji na świecie. Te zagadnienia zostały szczegółowo omówione przez prof. UAM dr. hab. Cezarego Trosiaka w jednym z odcinków Podcastu Maturalnego. Tym razem Pan Profesor, kontynuuje tematykę migracji, skupiając się głównie na doświadczeniach naszych rodaków na przestrzeni lat. Serdecznie zachęcamy do zapoznania się z odcinkiem Podcastu Maturalnego.

Migracje – podstawowe modele

Zanim skupimy się na historii polskiej migracji, należy zaznajomić się z pewnymi kluczowymi elementami związanymi z tą tematyką. Jednymi z nich są cztery główne modele:

• model klasyczny — osoby podejmują decyzję o zmianie miejsca zamieszkania, szukając lepszych warunków życia. W historii migracji ten model występuje najczęściej;

• model kolonialny — państwa posiadające kolonie sprowadzały na te obszary pracowników, do których nie należała decyzja o wyjeździe;

• model gastarbeiterów — państwo przyjmuje pracowników, na określony czas, lecz nie przyznaje im obywatelstwa. Po jakimś czasie pracownicy muszą powrócić do swojej ojczyzny. Samo pojęcie pochodzi z języka niemieckiego i dotyczy sprowadzania robotników;

• migracje nielegalne — pojawiają się zwykle, kiedy państwa przyjmujące migrantów, limitują tą procedurę. Natomiast imigranci, którzy wcześniej dostali się na dany teren, sprowadzają tam swoje rodziny czy znajomych. We współczesnym świecie ten model jest najbardziej dominujący.

Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce | Bryk Maturalny #16

Historia polskiej migracji w pigułce

Polacy podobnie jak inne narody, również podejmowali się migracji do różnych krajów. Najczęściej nasi rodacy wyjeżdżali zgodnie z modelem klasycznym. Podążając za polskimi doświadczeniami, jesteśmy w stanie odnaleźć okresy, które były bardziej intensywne w tym zakresie.

XIX wiek

Jednym z pierwszych momentów jest XIX wiek, a dokładniej czas, w którym państwo polskie straciło swoją podmiotowość w czasie rozbiorów. To wydarzenie wywołało pierwszą poważną falę migracji. Ze względu na przegrane powstania listopadowe i styczniowe, zjawisko powracało. Migracje te były spowodowane strachem przed drastycznym spadkiem warunków życia w państwie oraz represjami politycznymi. 

Przełom XIX i XX wieku

W tym okresie pojawił się nowy rodzaj migracji, tzw. migracje za wielką wodę. Pojęcie to oznacza podróż przez ocean z Europy do Stanów Zjednoczonych, w celach zarobkowych. Podróż ta była pierwszym wielkim doświadczeniem migracyjnym w historii Polski. 

Stany Zjednoczone, nie były jednak jedynym miejscem, do którego udawała się polska emigracja. W tym okresie zaczyna pojawiać się pojęcie „saksy”. To sezonowe wyjazdy w celu zarobkowym na teren pruskich prowincji, najczęściej Saksonii. 

20-lecie międzywojenne i okres wojenny

Bez dwóch zdań ten moment w historii państwa polskiego, odcisnął największe piętno w zakresie migracji.

Lata 20. XX wieku wprowadziły wiele zmian w emigracji zarobkowej Polaków. Przede wszystkim zmieniły destynację wyjazdów. Stany Zjednoczone straciły pozycję lidera na rzecz państw zachodnioeuropejskich, których szybko rozwijający się przemysł potrzebował „rąk do pracy”. W tamtym okresie z ziem polskich wyjechało około półtora miliona osób.  Część z nich powróciła jednak do kraju w 1945 r., z uwagi na nowy układ społeczno-polityczny w Euroie.

Okres II wojny światowej, wiążę się z przymusowymi przesiedleniami obywateli.  Migracje te były oparte głównie na dwóch mechanizmach: przymusowych pracach na terenie innego państwa lub zmianą położenia granic. Szacuje się, że w związku z tymi procesami z ojczyzny wyjechało kolejne półtora miliona Polaków. 

Okres powojenny

W momencie zakończenia II wojny światowej, osoby, które dobrowolnie lub przymusowo znalazły się poza terenem kraju, stanęły przed wyborem: zostania na obczyźnie lub powrocie do swojego państwa. Warto jednak pamiętać, że był to okres wpływu Związku Radzieckiego, dlatego ten stan mógł wpłynąć na ostateczną decyzję. Szacuje się, że decyzję o pozostaniu poza granicami kraju dokonało ponad 500 tysięcy obywateli. Głównymi miejscami ich przebywania były Stany Zjednoczone oraz Kanada.

Lata 80 XX wieku – karnawał Solidarności

Migracje lat 80. można podzielić na dwa główne okresy. Pierwszy z nich związany jest z wprowadzeniem stanu wojennego w grudniu 1981 roku. Natomiast drugi wynikał z chęci wyrwania się z realiów PRL. Oznaczało to, że część osób, aktywnie biorących udział w działalności NZZS Solidarność uznało, że nie jest w stanie zmodernizować państwa. W związku z tym podjęli oni decyzję o wyjeździe. Szacuje się, że w tym okresie ponad 2,5 miliona obywateli Polski zdecydowało się na opuszczenie ojczyzny.  

Państwa, które w tym okresie najczęściej przyjmowały Polaków to: Francja, Austria i Szwecja. Pełniły one funkcje hubów, które umożliwiały możliwość wyjazdu dalej ze statusem emigranta politycznego. Najczęstszym kierunkiem docelowym były Stany Zjednoczone, Kanada i Australia.  

Przez całą historię polskiej migracji, można wyróżnić kilka głównych czynników, które najczęściej skłaniały do wyjazdów. Możemy podzielić je na 4 główne kategorie:

• czynniki polityczne;

• czynniki ekonomiczne;

• czynniki społeczno-cywilizacyjne;

• próba zmiany otoczenia oraz chęć zdobycia nowych doznań. 

Polskie stanowisko w związku z kryzysem migracyjnym w 2015 roku 

O kryzysie migracyjnym z 2015 roku, pisaliśmy w innym Bryku Maturalnym, dlatego, jeżeli chcecie dowiedzieć się więcej na ten temat, zachęcamy do sprawdzenia wpisu. 

Kryzysy migracyjne we współczesnym świecie | Bryk Maturalny #10

W 2015 roku Unia Europejska stanęła przed jednym z największych kryzysów migracyjnych w jej historii. Do granic Unii dopływały miliony osób, z krajów owładniętych konfliktami, głównie z okolic Bliskiego Wschodu i środkowej Afryki. Ilość migrantów docierających do granic Europy była tak duża, że bardzo szybko pojawiły się dyskusje, w jaki sposób należy ich przyjąć. Głównym jej prowodyrem były Włochy, do których fala migracyjna dotarła jako pierwsza. W trakcie debaty wypracowano rozwiązanie, które miało zminimalizować negatywne konsekwencje napływu. Polegało ono na relokacji emigrantów, którzy pojawili się na terenie Europy. W ramach tej polityki rząd Ewy Kopacz zdecydował się na przyjęcie migrantów, na terytorium Polski. Jednak zanim to nastąpiło, doszło do zmiany władzy w Polsce w związku z wyborami, w których zwyciężyło Prawo i Sprawiedliwość. Nowy rząd wycofał się z decyzji o przyjęciu uchodźców. Wywołało to sprzeciw wśród krajów Europy Zachodniej. 

Pojawiły się wtedy głosy, mówiące o tym, że Polska jest swoistym państwem emigrantów z liczbą ponad 20 milionów obywateli poza granicami kraju. Osoby popierające to stanowisko sugerowały, że Polska ma zobowiązanie w stosunku do państw, które wcześniej przyjmowały polskich obywateli.

Czy migracje mają wpływ na politykę wewnętrzną? 

Tak, migracje zdecydowanie mają wpływ. Temat ten jest istotny nie tylko na arenie międzynarodowej. Podejmowany jest on również w ramach polityki państwowej. Odpowiednie wykorzystanie tego dyskursu jest w stanie zadecydować o zdobyciu lub utracie nawet kilku punktów procentowych w wyborach.

Przykładem takiego wydarzenia jest rok 2015, czyli początek kryzysu migracyjnego w Europie. W tym okresie w Polsce przeprowadzono badania, według których ponad 60% Polaków, uznało, że należy podjąć działania związane z pomocą migrantom.  Wynik ten był związany z przytoczonym wyżej zobowiązaniem, które Polacy odczuwali w stosunku do narodów w ciężkiej sytuacji.  Badania te zostały powtórzone we wrześniu tego samego roku, lecz w tym czasie wyniki się zmieniły. Wskaźnik poparcia dla migrantów zmniejszył się do 30%.

Można więc zadać sobie pytanie, co wydarzyło się w ciągu tych paru miesięcy? Co miało, aż taki wpływ na decyzję Polaków? We wrześniu 2015 roku trwała kampania wyborcza do Parlamentu RP, w trakcie której wykorzystano argumenty przeciwko migrantom, w celu zdobycia poparcia. Argumenty te pojawiają się nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie, z powodu poczucia zagrożenia, jakie mogą stanowić emigranci. 

To już wszystko w tym bryku maturalnym.

Mamy nadzieję, że dowiedzieliście się wielu interesujących rzeczy dotyczących między innymi historii polskiej emigracji i stanowiska Polski w sprawie kryzysu migracyjnego w roku 2015. Jeżeli, któraś kwestia szczególnie was zainteresowała — polecamy odcinek Podcastu Maturalnego, w którym Profesor Cezary Trosiak szczegółowo omawia ten temat. Bryk Maturalny powróci z kolejnym tematem. Do zobaczenia!

Kto jest autorem Bryka Maturalnego?