Karnawał solidarności, rozpoczęty strajkiem w Stoczni Gdańskiej, to okres w najnowszej historii Polski, który bez dwóch zdań odcisnął piętno na naszym społeczeństwie. To właśnie w latach 1980-81, rozpoczął się proces transformacji systemowej w Polsce. Jak właściwie wyglądał ten czas i jakie konsekwencję z niego wynikły?
Odpowiedzi na te pytania znajdziecie w Podcaście Maturalnym, w którym prof. Paweł Stachowiak podjął tę tematykę ze wszystkimi szczegółami. Jeżeli ten temat szczególnie Was zainteresuje, serdecznie zapraszamy do przesłuchania tego odcinka.
Lata 1980-1981, czy strajk był nieunikniony?
Tak, jak już wcześniej pisaliśmy, okres ten był symbolem początku zmian. Nie tylko dlatego, że w trakcie jego trwania powstał NSZZ „Solidarność”. Głównym czynnikiem, przez który ten czas w historii jest istotny to nastrój, który panował w społeczeństwie. Lata 1980-1981 to okres powszechnego zaangażowania Polaków w sprawy publiczne. Co finalnie doprowadziło do strajku na terenie Stoczni Gdańskiej?
Karnawał solidarności: przyczyny
Zanim jednak skupimy się na samych wydarzeniach, warto zwrócić uwagę na pewne przyczyny, które do nich doprowadziły. Lata 70. XX wieku to okres rządów Edwarda Gierka, który prowadził charakterystyczną politykę gospodarczą, która nie była udana. Wraz z tą polityką dochodziło do coraz powszechniejszych podwyżek cen na wszystkie możliwe produkty. Co w końcu zaowocowało kryzysem gospodarczym. Pojawiły się również pierwsze oznaki oporu, ze strony społeczeństwa, które nie było zadowolone z kierunku, który obrał rząd PRL.
Jednak w latach 70. XX wieku, nie tylko kryzys gospodarczy był motorem napędowym przyszłych wydarzeń. Wtedy to doszło do przebudzenia politycznego części społeczeństwa. W 1976 roku powstał Komitet Obrony Robotników (KOR), który nie był organizacją ściśle polityczną, lecz w swoim założeniu bardziej charytatywną. Z uwagi na fakt, iż nie była to inicjatywa prorządowa, rządzący głośno jej się sprzeciwiali i uznawali za wrogą. Nie powstrzymało to jednak tendencji, która zaczęła się pojawiać w polskim społeczeństwie do angażowania się w działania opozycyjne, które miały pomagać Polakom, w walce o lepsze warunki życia.
Pierwszy zorganizowany strajk
Warto również zaznaczyć, że dla realiów PRL strajki nie były nowością, czego przykładem mogą być wydarzenia poznańskiego czerwca 1956 r. i marca 1968 r. Wydarzenia te łączyły dwie rzeczy, przede wszystkim powody ich wystąpienia, które łączyły się z sytuacją ekonomiczną w kraju. Drugą cechą charakterystyczną był fakt, iż przybierały one postać swoistego pospolitego ruszenia, bez szczególnej organizacji ze strony strajkujących. To jednak miało się zmienić wraz z wydarzeniami z 14 sierpnia 1980 r., kiedy wybuchł najbardziej znany protest w PRL, a mianowicie strajk w Stoczni Gdańskiej. Wydarzenie to było zaplanowane, z góry określonymi postulatami, które dążyły do zmian w kraju. Dodatkowo atmosfera strajkowa udzieliła się pobliskim miejscowościom. Co finalnie doprowadziło, że strajk ten objął całe terytorium naszego kraju? Wydarzenia w Gdańskiej Stoczni wyróżniało określone kierownictwo, nazywane komitetem strajkowym, do którego należeli między innymi Lech Wałęsa czy Bogdan Borusiewicz.
Strajk w Stoczni Gdańskiej – przebieg
Pierwszy etap tego wydarzenia ograniczył się głównie do Stoczni Gdańskiej, która w tamtym okresie nazywała się Stocznią Gdańską im. Włodzimierza Lenina. W bardzo krótkim czasie po rozpoczęciu strajku, na teren stoczni przyjechała delegacja rządowa, która obiecała spełnić wszystkie postulaty strajkujących. W momencie, kiedy wydawało się, że strajk dobiega końca, podniosły się głosy nawołujące do kontynuowania strajków. Głównym argumentem do kontynuowania tej inicjatywy, był fakt, że nie jest to jedyne miejsce pracy, które cierpi z powodów politycznych. Był to moment przełomowy, ponieważ wyniósł idee strajkowe na cały kraj.
Jednocześnie była to bardzo niebezpieczna decyzja, ponieważ rząd już nie raz pokazywał, że jest w stanie zareagować w sposób agresywny w stosunku do protestujacych. Jednak strajkujący byli na tę ewentualność przygotowani, ponieważ strajk przybrał charakter okupacyjny. Oznacza to, że robotnicy przebywali w jednym konkretnym miejscu (na terenie Stoczni Gdańskiej), a nie wychodzili na ulice miasta demonstrować swoje żądania. Dodatkowo wyznaczono funkcję „strażników”, którzy pilnowali tego, aby nikt bez odpowiednich pozwoleń, nie dostał się na teren. Takie rozwiązanie utrudniło władzy siłowe przerwanie strajku.
21 postulatów strajkowych i powstanie związków zawodowych
Kiedy przebywający na terenie stoczni podjęli decyzję o kontynuowaniu protestu, strajk zyskał charakter ogólnopolski i coraz więcej zakładów przyłączało się do robotników gdańskich. Przedsięwzięcie takich rozmiarów wymagało wypracowania wspólnego programu, który przyświecał temu wydarzeniu, co udało się zrobić. Choć w zależności od miasta programy te różniły się od siebie, to ich punkty wspólne pozostały niezmienne. Najważniejszy program powstał w Gdańsku, a mowa tutaj o 21 postulatach strajkowych.
Same postulaty były połączeniem żądań różnych środowisk, które zjednoczyły się na okres strajku. Większość z nich ma podłoże stricte polityczne, skupiając się na sytuacji obecnej w kraju. Jeden postulat jest jednak wyjątkowo ważny, ponieważ skupiał się on na powołaniu Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego, który przeszedł do historii pod nazwą „Solidarność”.
Zakończenie strajku
Nastroje protestujących, jak i sam strajk stały się ogólnopolskim fenomenem, który ogarnął praktycznie całą Polskę. Było to jednocześnie bardzo niekorzystne dla rządu Edwarda Gierka, który nie był w stanie spacyfikować go w ten sam sposób, który był wykorzystywany podczas wcześniejszych demonstracji. Z racji na ten stan rzeczy, rząd podjął decyzję o rozpoczęciu rozmów, z komitetem międzyzakładowym dotyczących zakończenia strajku. W trakcie tych rozmów zaakceptowane zostały postulaty strajkujących w tym postulat o utworzeniu związku zawodowego. Było to o tyle ważne, że pozwoliło na stworzenie pierwszej instytucji, która w żaden sposób nie była inicjowana i kontrolowana przez władze ludowe. Był to pierwszy krok do zmian, które miały dopiero nadejść w roku 1989. Podpisanie porozumienia zakończyły strajk w Stoczni Gdańskiej.
Rok 1981, co dalej po strajku?
Wydarzenia z sierpnia 1980 roku pokazały społeczeństwu, że w momencie zjednoczenia ma ono wpływ na otaczającą ich rzeczywistość. Największe nasilenie tego zjawiska szacuje się na marzec 1981 roku. Ważnym wydarzeniem w tym okresie, był pierwszy zjazd nowo powstałego związku zawodowego, który oficjalnie nazywany był „Solidarność”. Na tym zjeździe uchwalono pierwszy program tego ugrupowania, który skupiał się na rozpowszechnieniu w Polsce idei samorządów.
Niestety wraz z biegiem czasu entuzjazm ten diametralnie upadł z powodów trudów życia codziennego, a zanikł niemal zupełnie 13 grudnia 1981 r. Wtedy to wprowadzono stan wojenny, który zawiesił szereg praw i wolności politycznych, doprowadzając do delegalizacji „Solidarności” . Wydarzenie to uznaje się za koniec karnawału solidarności. Warto jednak pamiętać, że lata 1980-1981 były okresem wyjątkowym i szczególnie istotnym dla współczesnej historii naszego kraju, ponieważ pokazał Polakom fakt, że są oni w stanie przeciwstawić się rządowi PRL.
Kolejny bryk dobiegł końca
Z tego tekstu dowiedzieliście się o najważniejszych wydarzeniach z karnawału solidarności. Jak zwykle, jeżeli temat Was zainteresował. Zachęcamy do odsłuchu odcinka Podcastu Maturalnego, gdzie Prof. Paweł Stachowiak szczegółowo skupił się na tym temacie. Oczywiście, jeżeli jeszcze tego nie zrobiliście to w oczekiwaniu na kolejny tekst, przeczytajcie pozostałe Bryki maturalne. Do zobaczenia!
Kto jest autorem Bryka?
Szymon Kowalski
Student Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej. Wielbiciel kina w szczególności nurtu, jakim jest niemiecki ekspresjonizm. Zawodowo zafascynowany marketingiem i Public Relations, dlatego w przyszłości planuje rozwijać się właśnie w tych dziedzinach.
